کد شجره نامه : ۵۲۳ 

میر محمد تقی مدرس (۱۲۷۳-۱۳۳۳ ه.ق) معروف به «مدرس ثانی» از فقهای برجسته قرن چهاردهم هجری است. علامه محمد تقی مدرس، فقیهی مبارز و استادی کامل در اصول بود که نزدیک به ۳۰ سال در مدرسه صدر بازار اصفهان به تدریس سطوح عالی فقه و اصول اشتغال داشت و به تربیت جمع کثیری از افاضل و دانشمندان همت گماشت.

میر محمد تقی، فرزند علامه میر سید حسن مدرس میرصادقی، عالم فاضل جلیل القدر، عظیم المنزله در ۱۳ ماه صفر سال ۱۲۷۳ ه.ق در اصفهان متولد شد.

در سه چهار ماهگی، پدر بزرگوارش بدرود جهان گفت و میر محمدتقی با وجود بی پدری بعد از طی مراتب کودکی، همت به تحصیل گماشته و جانشین خلفی برای پدر علامه اش، «میر سید حسن مدرس اعظم» بود که نام و خاطره پدر و مجالس درس او را در اذهان همگان زنده کرد.

تحصیلات و اساتید

محمدتقی مدرس پس از تحصیل در اصفهان، نزد میرزا هاشم چهارسوقی راهی عتبات عالیات شد و مدت ها در آن اراضی شریفه خدمت چندین نفر از معاریف علماء درس خواند.وی از درس شیخ هادی طهرانی، حاج میرزا حبیب الله رشتی و آخوند ملا محمدکاظم خراسانی در نجف اشرف مستفیض شد. سپس به سامرا عزیمت نموده و از درس محمدحسن شیرازی بهره گرفت. همچنین از میر سید محمد فشارکی و میرزا محمدتقی شیرازی نیز کسب فیض نمود.

میر محمدتقی مدرس مدت ده سال در اعتاب مقدسه محضر علمای آن سامان کسب فیوضات نموده تا به مقامات عالیه اجتهاد نایل شد.

تدریس و شاگردان

روش تدریس:

مرحوم میر سید محمدحسن مدرس (معروف به میر سید حسن ثانی) فرزند و شاگرد مدرس ثانی، راجع به سبک بی نظیر پدر علّامه اش در تدریس و ویژگی های آن می نویسد: “از ویژگی علامه مدرس ثانی، قریحه غریب و سلیقه ابتکاری، استقامت معظم له جهت ورود در هر مسأله فقهی، اصولی و خروج از آنها بود. از دیگر خصایص معظم له، این بود که مسأله را به گونه ای بیان می فرمود که در میان دیگر مدرسین وقت اصفهان نظیری نداشت و فی الواقع بیانی ساحرانه داشت…”.

شیوه مدرس ثانی، محققانه، ابتکاری و با اسلوبی نو و بدیع بود. از جمله ویژگی های محفل درسی ایشان، توجه داشتن به نظرات علمای عامه و تطبیق آن با آرا و نظریات علمای شیعه بوده است. شیوه درسی فقیه اعظم و زعیم اکبر، بزرگ مرجع جهان تشیع مرحوم آیت الله بروجردی کاملاً شبیه به شیوه درسی علامه مدرس ثانی بود و به نظر برخی از محققین، ظاهراً مرحوم بروجردی شیوه مذکور را از استادشان در اصفهان تعلیم گرفته بوده اند.

از دیگر خصوصیات مدرس ثانی، حافظه عجیب و خارق العاده ایشان بود که به ویژه از رموز موفقیت معظم له در امر تدریس و تحقیق به شمار می رفته است.

شاگردان:

محمدتقی مدرس سالها در مدرسه صدر بازار به تدریس فقه و اصول مشغول بود و جمعی از فضلاء از جمله: میرزا فتح الله درب امامی، سید علی نقی ثقهالشریعه، شیخ محمود مفید، میرزا مهدی دولت آبادی، میر سید حسن مدرس ثانی (فرزندش) و… در خدمت او حاضر می شدند.

آثار و تألیفات

از آثار به جای مانده از ایشان، مجموعه ای موسوم به: الرسائل التقویه فی المسائل الفقهیه که شامل ۶ قسمت می باشد و هر کدام رساله ای جداگانه است که عبارتند از:

• رساله ای در بیان ضابطه ممیزه بین حق و حکم.
• رساله ای در صلوه مسافر.
• رساله ای در منجزّات مریض.
• رساله ای در قاعده “من ملک شیئاً ملک الاقرار به”
• رساله ای در ماهیت اجاره.
• رساله ای در مسأله ضمان.
• رساله عملیه.
• رساله ای در تسامح در ادله سنن.
• رساله ای در مسأله تعاریض و ترجیح.
• رساله ای در تحدید وقت مغرب و عشاء.
• رساله ای در وقت فرائض و نوافل.
• رساله ای در مسأله تکلیف کفار.
• رساله ای در اجتماع امر و نهی.
• رساله ای در “اعذار مانعه من الصلوه” که در ربیع الاول ۱۳۰۰ قمری (ظاهراً در ایام اقامت در اعتاب مقدسه) نوشته اند.
• رساله ای در مباحث اصول که در زمان تحصیلاتشان در عتبات عالیات نوشته اند.

مرحوم میر محمدتقی مدرس قضاوت هم می کرده، لیکن فوق العاده در حکم، مساهله می نموده است.

وی سرانجام در شصت سالگی در شب دوشنبه هفتم ماه ربیع الثانی سنه ۱۳۳۳ قمری در اصفهان بدرود حیات گفت و در مقبره والد جدش (واقع در مسجد رحیم خان) دفن شد.